Şüphesiz ki ortodontik tedavilerin hastalar için en güzel kısmı tedavinin bittiği, tellerin çıktığı ve hastaların güzel bir gülüşe kavuştukları gündür. Ancak bu güne gölge düşürebilecek, güzel bir gülüşe engel teşkil edecek durumlarla da karşılaşılabiliyor. En büyük sebebi hastaların istendiği gibi bir diş fırçalama alışkanlığını elde edememesi ve dolayısıyla ortaya çıkan kötü bir ağız hijyenidir.
Tedavi sırasında iyi bir bakım ile engellenebilecek olan problemler dişlerin üzerinde kahverengi ya da beyaz lezyonlar olarak görülebilirken, dişetinde de meydana gelen renk ve doku farklılıkları tedavi sonunda güzel bir gülüşe engel olabiliyor. Peki Ortodontik tedaviler bittikten sonra bu problemlere neler yapılabilir? Tedavi sırasında bu problemlerin önüne geçebilir miyiz? Bu ay bu problemleri ve bunlar için yapılabilecekleri inceleyeceğiz.
1. BEYAZ LEZYONLAR
Beyaz lezyonlar dişlerin demineralizsyon ya da dekalsifikasyonu sonucu, yüzeye yakın bölgelerde plak oluşumu birikmesiyle oluşan lezyonlardır. Dişin üzerinde beyaz tebeşirimsi alanlar, bu plaklardan gelen asitlerin dişin içine doğru ilerleyip yapısını bozmasından kaynaklanır. Beyaz lezyonlar en fazla üst kesici dişlerde, dişe yapıştırılan braket ile dişeti arasında, fırçalaması zor olan alanda oluşur. Ağız hijyeninin daha da kötü olduğu durumlarda dişetleri iyice şişer, şişmiş dişetinin altında kalan diş bölgelerinde de beyaz lezyon oluşumu görülmüştür. Hiç ortodontik tedavi görmeyenlerde beyaz lezyonların görülme sıklığı yaklaşık olarak %25 daha azken; en fazla ortodontik tedavi gören ve ağız hijyenini çoğu zaman ihmal eden gençlerde görülmektedir. Plak oluşumunun çok ve ağız hijyeninin kötü olduğu durumlarda 4 hafta içinde bile beyaz lezyon oluşumu görülebilir (Ogaard ve ark.,1988).
Resim1: Kesici dişlere koyulan braket ve dişeti arasında kalan kısımda oluşmuş olan beyaz lezyonlar.
Beyaz lezyonlar önlenebilir mi? Cevap evet. Ortodontik tedavi gören hastalarda kötü ağız hijyeni ve az diş fırçalamayla beraber görülen plak birikimleri beyaz lezyonların habercisidir. Ortodontistin görevi, hastayı uyarmak ve iyi bir ağız hijyeni sağlaması için teşvik etmektir. Böyle devam ederse neler ile karşılaşabileceğini gösteren resimler göstermek faydalı olabilir. Size belirtilen ve yenip içilmesini istemediğimiz yiyecek ve içeceklere dikkat edilmesi de bir onun kadar önemlidir. İyi ve etkili bir fırçalama sonrası plak oluşumu giderilir ise beyaz lezyon oluşumundan hiçbir şekilde korkmaya gerek yok. Ortodontik tedavi gören hastaların iyi ve etkili diş fırçalamaması ve kötü ağız hijyeni beyaz lezyonlara sebep olur. Kötü ağız hijyeninin devam ettiği durumlarda ortodontik tedaviyi yarıda kesmek de izlenebilecek yollardan bir tanesidir. Önlemek amacıyla florürlü diş macunları, 0.02% ya da 0.05% sodyum florür içeren gargaralar günlük olarak kullanılabilir. Yılda iki kere genel florür uygulamaları da beyaz lezyonların oluşumunu önleyebilir (Ogaard ve ark.,2001). Ancak en etkili yöntem iyi bir ağız hijyeni sağlanmasıdır. Oluşmuş olan beyaz lezyonlara ortodontik tedavi sonrası ne yapılabilir? Ortodontik tedavi sonrası beyaz lezyonların tedavisine hemen başlanmamalı, tekrar mineralize olabilme ihtimali için zaman verilmelidir. Beyaz lezyonların tekrardan tam olarak mineralizasyonu ne yazık ki mümkün değildir, sadece boyutları az da olsa azaltılabilir. İlk başta braketler çıktıktan sonra 6 ay diş yüzeyinin tükürük içindeki maddelerle etkileşime girip beyaz lezyonların az da olsa tekrar mineralize olması beklenebilir. Yapılabilecek şeyler kozmetik olarak düzeltimden ibarettir. Estetik diş hekimlerinin beyaz lezyon bölgesini kaldırıp kozmetik olarak dolgu koyma işlemi yapılabilir. Beyaz lezyonların üzerine hemen florür vernik uygulamaları remineralizasyonu negatif yönde etkilediğinden, hastalara daha çok lokalize değil genel flor uygulamaları önerilmelidir. Florürlü diş macunları ideal olabilir. Dişlerin beyazlatılması çözüm değildir, ancak daha da beyazlayan dişlerde, bu beyaz lezyonlar daha az dikkat çekebilir. Hekimlerin sık uyguladığı bir yöntemdir. 2. ÇÜRÜKLER Uzun süren ortodontik tedaviler sırasında görülen kötü bir ağız hijyeni ve dolayısı ile biriken plak oluşumları, beyaz lezyonlar dışında, dişlerde çürüklere de sebebiyet verebilir. İki braket arası alanın iyi temizlenmemesi sonucu yemek artıkları ve bakteriler dişlerin ara yüzeylerini çürütebilirler. Çürükler gözle görülür hale geldiğinde dolgu yapılması, daha da ilerlemiş ise kanal tedavisi yapılması gerekmektedir. Ağızda önceden oluşmuş beyaz lezyonlar, iyi bir ağız hijyeninin sağlanamaması halinde çürüğe dönebilir.
Resim2: İki diş arasında plak birikimi sebebiyle arayüz bölgelerinde oluşan çürük.
Nasıl önlenebilir? Çürüklerden korunabilmenin en iyi yolu iyi bir ağız hijyeni sağlamak; yani dişleri günde 3 kere fırçalamak, gerektiği yerde ise diş ipi ve ara yüz fırçası kullanmaktır.
Resim 3: Beyaz lezyon oluşumu sonrası ağız hijyeninin iyiye gitmediği durumlarda beyaz lezyonlar çürüğe dönebilir.
3. DİŞETİ PROBLEMLERİ Ortodontik tedavi sonucu görülebilen periodontal (dişeti) hastalıklar: Gingivitis, alveolar kemik kaybı ile beraber görülen gingivitis (periodontitis) ve yapışık dişeti kayıplarıdır (Bragger ve Lang,1996). Oluşabilecek hastalıkları kişinin kendi özellikleri belirlerken, plak birikimi, sigara kullanımı gibi dış etkenlerde sebebiyet verebilir. Dişeti hastalıklarının ana sebebi plak içinde olan bakterilerdir (Sanders,1999). Ortodontik tedavilerle beraber plak birikimi fazla olduğu için dişeti hastalıkları daha fazla görülebilir. Ancak ortodontik tedavi sırasında görülen ağız floralarındaki bakterilerin en fazla bölgesel gingivitis yaptığı, çok az ihtimalle periodontitise dönüştüğü görülmüştür (Van Gastel ve ark.,2007). Gingivitis ise kırmızı, şiş ve dokunulduğunda kanamaya müsait dişeti ile karakterizedir.
Resim4: Şiş, kanamaya müsait ve kırmızı renkte dişeti, ortodontik tedavilerde daha çok "gingivitis" ile karakterizedir.
Nasıl önlenebilir? Ortodontik tedavilere bağlı gingivitisi önlemek çok kolay olmasa da, etkili bir diş fırçalama, diş ipi, arayüz fırçası ve gargara kullanımı ile engellenebilir. Oluşabilecek diş taşlarının ortadan kaldırılması için 6 aylık kontrollerle diş hekimine gidilmesi tavsiye edilir. Güzel bir gülüşe sahip olmak için çıkılan bu yolda dişlerde oluşabilecek ve estetiği kötü etkileyen beyaz/kahverengi lezyonlardan uzak durmak için doktorunuzun önerilerine mutlaka uyulmalıdır. “Site içeriğinde bulunan bilgiler bilgilendirmek içindir, bu bilgilendirme kesinlikle hekimin hastasını tıbbi amaçla muayene etmesi veya tanı koyması yerine geçmez.”
