“20 yaş dişlerim çıkıyor, dişlerim bozulur mu?”
“20 yaş dişlerimi tel tedavisinden önce çektirmek daha mı mantıklı?”
“20 yaş dişlerim çıktıktan sonra ısırma şeklim değişti”
Bu tarz cümle ve soruları neredeyse bütün diş hekimleri / ortodontistler meslek hayatı boyunca sayısız defa duymuştur.
Yetişkin hayatına atıldığımız dönemlerin en büyük dişsel problemlerinin başında 20 yaş dişleri geliyor. Bu dişler daha çok 17 – 21 yaşları arasında çıkar, ondan dolayı bilgelik (wisdom) dişleri olarak da adlandırılırlar. Ortodontik tedavi gören hastaların büyük çoğunluğu gençlerden oluştuğu için, tedavi bittiğinde 20 yaş dişleri yeni yeni hareketlenmeye başlamış olmaktadır.
Binlerce yıl önce atalarımız çiğneme ve öğütme işlemi için 20 yaş dişlerine ihtiyaç duyarken, günümüzde bu dişlere ihtiyaç kalmamıştır. Yıllar içinde çeneler küçülürken, bu dişlerin ağız içinde sağlıklı bir şekilde çıkma ihtimali de git gide azalmaktadır. Ancak ağız içinde çıkmış olsa bile bu dişlerin çoğu zaman çekimi gerekebiliyor. Düzenli bir şekilde diş hekimlerine giden Amerikalıların %90’ı 20 yaş dişlerini çektiriyor.
Peki neden?
- Ana sebebi bu dişlerin sürmesi için yeterli yer olmaması. Çıkamayan 20 yaş dişleri “gömük” pozisyona geçiyorlar. Diş hekiminiz bu dişlerin alınmasının artı ve eksilerini sizinle tartışarak ya çekilmesini ya da ağızda gömük pozisyonda kalmasını önerir. Gömük kalan 20 yaş dişlerinin pozisyonları önemlidir. Bazı durumlarda 2. büyük azı dişlerine alt taraftan bir kuvvet uygular ve bu dişin kökünde erimeye sebep olabilir. Bu tarz durumlarda gömük olmasına rağmen alınması daha sağlıklı olacaktır.
Resim 1: 20 yaş dişinin, 2. büyük azı dişine baskı yapması sonucu bu dişte hasar meydana gelebilir.
2. Bakımı çok zor olduğu için. Dişlerimizi fırçalarken çoğu zaman fırçayı o kadar arkaya, bu dişlerin oldukları yerlere götürmüyoruz. Götürsek de zor ulaştığımız için fırçalama süresini kısa tutup bakımını tam yapamıyoruz. Bu da o bölgede diş etlerinin şişmesine, ağrı ve kanama olmasına ve bu sebeple enfeksiyona kadar gitmesine sebep oluyor. 20 yaş dişleri sürerken – ya da sürmeye çalışırken – diş etlerinde hassasiyet, ağrı ve/veya enfeksiyon yapabiliyor. Yarım bir şekilde ağızda sürmüş 20 yaş dişlerinin büyük bir çoğunluğunun çekilmesi gerekli olmaktadır.
Resim 2: Kısmen sürmüş 20 yaş dişleri iyi bakılmadığı zaman dişetinde enfeksiyonlar, hassasiyet ve ağrı yapabilir
3. Dişlerin bozulmasına sebep olacağına dair kaygı. Bilimsel olarak tam kanıtlanmış bir durum olmasa bile, 20 yaş dişlerinin diğer dişlere baskı yaptığına ve böylece ön dişleri bozduğuna dair yaygın bir inanış var. Bundan dolayı da 20 yaş dişleri çektiriliyor. Tek bir çalışmayla tam tersini düşünemeyecek bile olsak, Iowa Üniversitesi’nden Dr. Tom Southard’ın yaptığı çalışmaya göre, 20 yaş dişleri, öndeki dişlere, bozulmalarına neden olacak kadar kuvvet uygulamamakta. 4. Isırma şeklini değiştirebilmesi. En arkadan süren bu dişler, belirli bir sürme miktarına ulaştıktan sonra ağız içinde alt ve üst dişlerin ilk temas ettiği alan olabilir ve bu da hastaların normal ısırma şeklini değiştirebilir.
Resim 3: 20 yaş dişinin fazla uzaması ile beraber üst dişler ile erken temas oluşturabilir ve kapanışın değişmesine sebep olabilir.
Peki ne zaman çekilmeyebilir?- Ağızda düzgün bir şekilde çıkmış
- Çiğnemeye yardımcı oluyor
- Hasta o dişlerin bakımını iyi yapıyor
- Kapanışı hiçbir negatif şekilde etkilememiş ise ağızda durmasında bir sakınca yoktur.
Resim 4: Ağızda sağlıklı bir şekilde çıkmış ve çiğnemeye dahil olan 20 yaş dişleri
Ancak, 20 yaş dişlerinin altından geçen sinir ile yakın teması olduğunda, sinire verilebilecek zarar (paraliz) göz önüne alınarak diş gömük olarak bırakılabilir.
Resim 5: Alttan geçen sinire çok yakınlaşıldığı durumlarda dişlerin gömük halde bırakılması daha mantıklı olabilir.
Ortodontik tedavilere başlamadan önce 20 yaş dişlerinin ağızdan alınması gibi bir zorunluluk yoktur. 20 yaş dişleri çoğu zaman tedavi planlarında dahil edilmezler, ancak bazı durumlarda (2. büyük azının eksikliği) tedavi planına dahil edilebilirler. 20 yaş dişleri kapanışı etkilediği ve erken temas yarattığı durumlarda da (özellikle açık kapanışı olan hastalarda) tedavi öncesi alınması tedavinin gidişatını pozitif yönde etkileyebilir. Tedavi sırasında, ya da tedavi bittikten sonra 6 aylık kontrollerde 20 yaş dişlerinin sürme pozisyonları ve ağızdaki diğer dişlerin sıralanması ile ilgili hastalar bilgilendirilir. Çekilmesi gerek ise ona göre kendi diş hekimlerine yönlendirilir. Eğer 20 yaş dişlerinin sürmesi için yer yoksa gömük kalabilir, ya da dişin bir kısmı çıkıp geri kalanı içeride kalabilir. Bu tarz durumlarda dişeti şişebilir ve ağrı yapabilir. Dişin küçük bir kısmının sürmesi daha tehlikelidir, çünkü bölge iyi temizlenmez ise enfeksiyon oluşma ihtimalini arttırır. Bu tarz durumlarda çekim önerilir. 20 yaş dişlerinin sebep olabileceği diş çapraşıklıklarına karşı alınabilecek en iyi önlem ortodontik tedavi sonrasında sabit pekiştirme tellerinin ağızda kalmasıdır. Elde ettiğiniz güzel gülüşünüzü koruyun! “Site içeriğinde bulunan bilgiler bilgilendirmek içindir, bu bilgilendirme kesinlikle hekimin hastasını tıbbi amaçla muayene etmesi veya tanı koyması yerine geçmez.”
