Ortodontik tedavi gören hastaların en mutlu günleri muhakkak tellerinin çıktığı gündür. Hasta mutlu, ailesi mutlu, doktor mutlu. Ancak ortodontik tedavilerinin bitmediğini iyi bilmeleri gerekmekte. Çünkü “ortodontik” tedavi bittikten sonra “pekiştirme” (retainer) tedavisi başlıyor. Ve bu tedavi ortodontik tedaviden çok daha uzun bir süreyi kapsıyor.
Genel olarak, ortodontik tedavi görmüş dişler genetik kodlanmalarından dolayı daima ilk konumlarına dönme eğilimi içerisindedirler. Ancak yapılan bir çok çalışma göstermiştir ki tedavi görmeyen ağızlarda bile dişler hareket etmekte ve seneler içerisinde bozulmalar olmaktadır. Peki dişler neden böyle hareket ediyor? Yıllar geçtikçe vücudumuz da değişime uğruyor. Derimiz, kaslarımız, kemiklerimiz vs. Kimyadaki entropi kanununa göre doğadaki herşey, organize durumdan kaos durumuna geçmeye çalışmaktadır. Dişlerdeki değişimi en iyi özetleyen durum entropi kanunu olabilir. Dişler de hem bu kanunun açıklaması içerisinde hem de ilk konumlarına dönme eğilimi sonucunda zaman içinde, çoğu kez istemediğimiz şekilde ve yönde hareket ediyor. Ancak dişlerimizin hareket etmesini engellemek, ya da en aza indirmek mümkün.
Genç yaşlarda tedavi gören hastalar, yıllar geçtikçe dişlerinin bozulduklarını fark ediyor. Bunun en büyük sebeplerinden bir tanesi, ilk başta kullandıkları retainer’larından bir süre sonra sıkıldıkları veya doktorun belirlediği süre dolduğu için çıkarttırmaları. Çok hafif bozukluklarda tekrar tel tedavisi görmeden dişler düzeltilebilirken, daha ciddi bozukluklarda ne yazık ki hastaların tekrar bir ortodontik tel tedavi görmesi gerekiyor. Ve bu hastaların çoğu, dişlerinin bu kadar bozulacağını öngörebilseler retainer’larını daha uzun tutmak isteyeceklerini belirtiyorlar.
Günüzmüde ortodontik tedavilerin sonunda hastalara uygulanan 3 tip retainer vardır:
Sabit Retainer'lar: Genellikle köpek dişinden köpek dişine uygulanan, braketlerin yaptıştırıldığı şekilde yapıştırılan bir tür retainer. Dişlerin arkasına uygulandığı için görüntü olarak rahatsız etmez. Herhangi bir kuvvet uygulamaz, pasiftir. Amaç dişlerin hareket etmesini engellemektir. Konuşmanızı, yemek yemenizi engellemez. Ancak çok sert bir yemek ısırıldığında yapıştırıcıların kopma tehlikesi vardır. Bu sebepten dolayı yine de yemek yerken dikkat etmek gerekmektedir.
Resim 1: Üst çenede dişlerin arkasına yerleştirilen sabit retainer
Essix Retainer'lar: Şeffaf plaklardır. Tedavi bittikten sonra hastanın ölçüsü alınır ve dişlerin düzgün bittiği şekilde kalıp çıkartılır. Hastalar bu plağı ilk birkaç ay tam gün, sonra da sadece gece yatarken kullanır. Hastanın takıp çıkarabileceği plaklardır. Hastanın kullanım alışkanlığına bağlı olduğu için ihmal edililrse dişlerin bozulma olasılıkları yüksektir.
Resim 2: Essix (şeffaf) retainer plakları
Hareketli “Hawley” Retainer'lar: Hastanın ölçüsü alındıktan sonra halk arasında bilinen “damaklık” şeklinde bir aparey hazırlanır. Orta kısım akrilikten, tutucu unsurlar ise paslanmaz çelikten oluşur. Hastanın takıp çıkarabileceği apareylerdir. Yine aynı şekilde hastanın kullanım alışkanlığına bağlı olduğu için ihmal edililrse dişlerin bozulma olasılıkları yüksektir.
Resim 3: Hareketli "Hawley" Retainer'ı
PEKİŞTİRME TEDAVİSİ İLE İLGİLİ KLİNİĞİMİZDE SIKÇA KARŞILAŞTIĞIMIZ SORULAR
Retainer’lar çürüğe sebep olur mu? Hayır. Retainer’lar çürüğe ve diştaşı oluşumuna sebep olmaz. Ağız hijyeni iyi olan ve günde en az 2 kere diş fırçalayan kişilerde retainer’lar hiçbir sıkıntı çıkartmaz. Sabit retainer’lar dişlerin arka ve orta tarafına yerleştirilir, halbuki dişlerini iyi fırçalamayan kişilerde diş taşları, diş ile dişeti sınırında oluşmaya başlar. Retainer’ları neden takmak zorundayım? Dişlerin kök bölgesi hizalarında, dişleri birbirine ve kemiğe bağlayan çok sayıda lif türü vardır. Bu lifler eski kodlanmalarından dolayı dişleri eski hallerine döndürmeye çalışmaktadır. Bu elastik liflerin yeni pozisyonlarına alışmaları en az 1 sene sürer. Bu süreden sonra retainer’ların ağızda kalmasını istememizin sebebi çevresel faktörlerdir. Kemik erimesi, diş gıcırdatma, eklem problemleri, solunum paterni hep dişlerin pozisyonlarını etkileyecek şekildedir. Retainerlarımı kaybedersem ne yapmam gerekiyor? Eğer retainer olarak Essix (şeffaf) plak veya hawley apareyi kullanıyorsanız, takıp çıkarılabilen retainer türleri olduğu için kaybetme riski olduğunu bilmek gerekiyor. Kaybolma durumlarında yapabileceğiniz en iyi şey hemen doktorunuzu aramak ve en kısa zamanda kliniğe gitmek. Tekrar ölçü alınıp yenisi yapılabilir, ya da kayıp sıklığı çok ise sabit retainer’a geçiş yapılabilir. Sabit retainer’ımı koparır/kırarsam neler yapmam gerekiyor? Yediğiniz sert bir besinden dolayı retainerınız yerinden oynayabilir ya da kırılabilir, böyle bir durumda hemen doktorunuzu arayıp kliniğe gelmeniz gerekiyor. Eğer küçük bir dolgu çıkması ise tekrar ölçü almadan halledilebiliyorken, ciddi kopmalarda tekrar ölçü alıp hazırlanması gerekebilir. Retainer’ların bakımı nasıl yapılır? Sabit retainerlar’ın konulduğu dişlerde diş ipi yada ara yüz fırçası kullanımı daha zor olmakla beraber alışıldığı zaman çok rahat uygulanabilir. Onun dışında sabit olduğu için herhangi ekstra bir bakıma ihtiyaç yoktur. Essix plağı ya da hawley plaklarında ağızdan çıkartılabildiği için, diş fırçaladıktan sonra, koku yapmasını engellemek için bu aygıtların da yüzeyleri diş fırçasıyla fırçalanmalı böylelikle yemek artıklarının ve oluşabilecek kokuların önüne geçilmelidir.
Resim 4: Sabit retainerların olduğu durumlarda ağız bakımı
Yıllar süren ortodontik tedavilerin sonunda; hem doktorların hem sizlerin verdiği emeklerin boşa gitmemesi ve sahip olduğunuz güzel gülüşlerinizi kaybetmemeniz için pekiştirme tedavisi olmazsa olmazlardandır. Not:“Site içeriğinde bulunan bilgiler bilgilendirmek içindir, bu bilgilendirme kesinlikle hekimin hastasını tıbbi amaçla muayene etmesi veya tanı koyması yerine geçmez.”
